Indian Space Victories - భారతదేశ అంతరిక్ష విజయాలు...
ప్రతి పోటీ పరీక్షలోనూ జనరల్ అవేర్నెస్లో కీలకమైన విభాగం శాస్త్ర,
సాంకేతిక అంశాలు (సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ). ఈ విభాగంలో ముఖ్యంగా మనదేశం
ప్రయోగించిన వివిధ ఉపగ్రహాలు, ఏ సంవత్సరంలో, ఎక్కడి నుంచి ప్రయోగించారు? ఆ
ఉపగ్రహాల వల్ల ఉపయోగాలు వంటి అంశాలను అధ్యయనం చేస్తే మంచి మార్కులు
సాధించొచ్చు. ఈ నేపథ్యంలో భారతదేశం ప్రయోగించిన వివిధ ఉపగ్రహాల వివరాలు..
ముందుగా ప్రపంచ అంతరిక్ష రంగాన్ని పరిశీలిస్తే.. అమెరికా, సోవియట్
యూనియన్ (ప్రస్తుతం రష్యా) దేశాలు మొదట్లో అంతరిక్ష రంగంలో తీవ్రంగా
పోటీపడ్డాయి. ప్రపంచంలో మొట్టమొదటి కృత్రిమ ఉపగ్రహం స్పుత్నిక్-1ను 1957లో
అప్పటి సోవియట్ యూనియన్ (యూఎస్ఎస్ఆర్) ప్రయోగించింది. అదే ఏడాది
స్పుత్నిక్-2ను, అందులో లైకా అనే కుక్కను అంతరిక్షంలోకి పంపారు. తద్వారా
రోదసీలో ప్రయాణించిన తొలి జంతువుగా లైకా పేరుగాంచింది. 1958లో అమెరికా తన
తొలి ఉపగ్రహం ఎక్స్ప్లోరర్-1ను ప్రయోగించింది.
రష్యాకు చెందిన వ్యోమగామి యూరీ గగారిన్ 1961, ఏప్రిల్ 12న వొస్తోక్-1 అనే
అంతరిక్ష నౌకలో ప్రయాణించి తొలి అంతరిక్ష యాత్రికుడిగా రికార్డు
సృష్టించాడు. మే, 1961లో అలెన్ షెపర్డకు మొదటి అమెరికా అంతరిక్ష
యాత్రికుడిగా గుర్తింపు దక్కింది. అంతరిక్షయానం చేసిన మొదటి మహిళ రష్యాకు
చెందిన వాలెంతినా తెరిష్కోవా. ఆమె 1963, జూన్ 16న అంతరిక్షంలోకి
ప్రవేశించింది. రష్యాకు చెందిన అలెక్సీ లెనోవ్ అంతరిక్షంలో నడిచిన మొదటి
మానవుడు. ఆయన 1965, మార్చి18న ఈ ఘనత సాధించాడు. 1969, జూలై 20న అమెరికాకు
చెందిన నీల్ ఆర్మస్ట్రాంగ్ చంద్రుడిపై అడుగిడిన తొలి వ్యక్తిగా చరిత్ర
సృష్టించాడు. ఆయనతోపాటు ఎడ్విన్ ఆల్డ్రిన్, మైకేల్ కొలిన్స్ కూడా అపోలో-11
నౌకలో ప్రయాణించారు.
1984లో అంతరిక్షయానం చేసిన మొదటి భారతీయుడు రాకేష్ శర్మ. నవంబర్, 1997లో
కొలంబియా నౌకలో ప్రయాణించిన కల్పనా చావ్లా మొదటి భారతీయ అంతరిక్ష
యాత్రికురాలు. ఆమె 2003, ఫిబ్రవరి 1న కొలంబియా నౌక కూలిపోవడంతో మరణించారు.
భారతీయ అమెరికన్ మహిళ సునీతా విలియమ్స్ అంతరిక్షంలో 195 రోజులు గడిపి
రికార్డు సృష్టించారు. అంతరిక్షంలో ఎక్కువసేపు నడిచిన (స్పేస్వాక్) మహిళ
కూడా ఈమే. సునీత 50 గంటల 40 నిమిషాలపాటు అంతరిక్షంలో నడవటంతోపాటు మొత్తం
ఏడుసార్లు స్పేస్వాక్ చేసింది.
ఇస్రో:
భారత అంతరిక్ష పరిశోధనా సంస్థ (ఇండియన్ స్పేస్ రీసెర్చ
ఆర్గనైజేషన్-ఇస్రో)ను 1969లో ఏర్పాటు చేశారు. ఇస్రో ప్రధాన కార్యాలయం
బెంగళూరులో ఉంది. ఇస్రో భారత ప్రభుత్వంలోని అంతరిక్ష విభాగం నియంత్రణలో
పనిచేస్తోంది. ఇస్రో ప్రస్తుత చైర్మన్ కె.రాధాకృష్ణన్. అంతరిక్ష పరిశోధనల
కోసం ఏర్పాటైన ఇస్రో 1975, ఏప్రిల్ 19న భారతదేశ తొలి ఉపగ్రహం ఆర్యభట్టను
సోవియట్ యూనియన్ నుంచి ప్రయోగించింది.
భారత అంతరిక్ష పరిశోధన పితామహుడు డాక్టర్ విక్రమ్ సారాభాయ్. ఆయన
అహ్మదాబాద్లో ఫిజికల్ రీసెర్చ లేబొరేటరీని ఏర్పాటు చేశారు.
తిరువనంతపురంలోని విక్రమ్ సారాభాయ్ స్పేస్ సెంటర్ను ఆయన పేరు మీదనే
నెలకొల్పారు. ఆయన ఇస్రో మొదటి చైర్మన్. ఇప్పటివరకు ఏడుగురు ఇస్రో
చైర్మన్లుగా బాధ్యతలు నిర్వర్తించారు. వారు.. విక్రమ్ సారాభాయ్,
ఎం.జి.కె.మీనన్, సతీశ్ ధావన్, యు.ఆర్.రావు, కె.కస్తూరిరంగన్, జి.మాధవన్
నాయర్, కె.రాధాకృష్ణన్. వీరిలో సతీశ్ ధావన్ అత్యధిక కాలం ఇస్రో చైర్మన్గా
పనిచేశారు. ఆయన 1972 నుంచి 1984 వరకు 12 ఏళ్లు ఆ పదవిలో ఉన్నారు. 2002లో
సతీశ్ ధావన్ మరణానంతరం శ్రీహరికోటలోని ఉపగ్రహ ప్రయోగ కేంద్రానికి సతీశ్
ధావన్ అంతరిక్ష కేంద్రంగా నామకరణం చేశారు.
భారత అంతరిక్ష రంగంలో మైలురాళ్లు
1962 - భారత జాతీయ అంతరిక్ష పరిశోధనా కమిటీ ఏర్పాటు.
1965 - తుంబాలో స్పేస్ సైన్స అండ్ టెక్నాలజీ సెంటర్ ఏర్పాటు.
1969 - ఆగస్ట్ 15న ఇస్రో ఏర్పాటైంది. అప్పుడు అణుశక్తి విభాగం కింద ఉండేది.
1971 - ఆంధ్రప్రదేశ్లోని శ్రీహరికోటలో షార్ కేంద్రం ఏర్పాటైంది.
1972 - డిపార్టమెంట్ ఆఫ్ స్పేస్ను ఏర్పాటు చేసి ఇస్రోను అంతరిక్ష
విభాగం కిందకు తీసుకువచ్చారు. అహ్మదాబాద్లో స్పేస్ అప్లికేషన్స
సెంటర్ను ఏర్పాటు చేశారు.
1975 - భారత తొలి ఉపగ్రహం ఆర్యభట్టను ఏప్రిల్ 19న రష్యాలోని బైకనూరు నుంచి ప్రయోగించారు.
1979 - భాస్కర -1 ఉపగ్రహాన్ని ప్రయోగించారు.
1980 - శ్రీహరికోట నుంచి శాటిలైట్ లాంచ్ వెహికల్ (ఎస్ఎల్వీ-3) ద్వారా రోహిణి ఉపగ్రహాన్ని ప్రయోగించారు.
1981 - జియోస్టేషనరీ కమ్యూనికేషన్ శాటిలైట్ యాపిల్ను ఫ్రెంచ్ గయానా
నుంచి ప్రయోగించారు. అఞఞ్ఛ అంటే ఏరియన్ ప్యాసింజర్ పేలోడ్ ఎక్స్పెరిమెంట్.
1981 - భాస్కర -2 ప్రయోగం.
1982 - అమెరికా రాకెట్ ద్వారా ఇన్శాట్-1ఏ కమ్యూనికేషన్ శాటిలైట్ ప్రయోగం.
1983 - ఇన్శాట్ -1 బీ ప్రయోగం.
1984 - రష్యా రాకెట్ సోయూజ్ టీ-11లో రాకేష్శర్మ అంతరిక్షయానం.
1987 - విఫలమైన మొదటి ఎస్ఎల్వీ ప్రయోగం (ఆగ్మెంటెడ్ శాటిలైట్ లాంచ్ వెహికల్).
1988 - రష్యా రాకెట్ ద్వారా తొలి రిమోట్ సెన్సింగ్ శాటిలైట్ ఐఆర్ఎస్-1ఏ ప్రయోగం.
1991 - ఐఆర్ఎస్-1బీ ప్రయోగం.
1992 - ఇన్శాట్ -2ఏ ప్రయోగం.
1993 - పోలార్ శాటిలైట్ లాంచ్ వెహికల్ (పీఎస్ఎల్వీ) ద్వారా ఐఆర్ఎస్-1ఈ ప్రయోగం. ఇది విఫలమైంది.
1994 - పీఎస్ఎల్వీ ద్వారా ఐఆర్ఎస్-పీ2ను కక్ష్యలోకి ప్రవేశపెట్టారు.
1995 - ఇన్శాట్ -2సీ, ఐఆర్ఎస్-1సీ ప్రయోగం.
1996 - పీఎస్ఎల్వీ -డీ3ని ఉపయోగించి ఐఆర్ఎస్-పీ3ను కక్ష్యలో ప్రవేశపెట్టారు.
1997 - ఐఆర్ఎస్-1డీ ప్రయోగం.
1999 - ఓషన్ శాట్తోపాటు విదేశీ శాటిలైట్లను కూడా తొలిసారి ప్రయోగించారు. కొరియా, జర్మనీలకు చెందిన శాటిలైట్లను ప్రయోగించారు.
2000 - ఇన్శాట్-3బీ ప్రయోగం.
2001- జియోసింక్రనస్ శాటిలైట్ లాంచ్ వెహికల్(జిఎస్ఎల్వీ) రాకెట్ ద్వారా జీశాట్-1 శాటిలైట్ను ప్రయోగించారు.
2002 - వాతావరణ ఉపగ్రహం కల్పన-1ను ప్రయోగించారు. దీని మొదటి పేరు మెట్శాట్-1.
2003 - జీశాట్-2ను, రిసోర్సశాట్-1ను ప్రయోగించారు.
2004 - విద్యాసేవలకై ఎడ్యుశాట్ ఉపగ్రహాన్ని ప్రయోగించారు.
2005 - మ్యాపింగ్ ప్రక్రియలకు ఉద్దేశించిన కార్టోశాట్-1ను, హ్యామ్ రేడియో
సేవల కోసం హ్యామ్శాట్ను పీఎస్ఎల్వీ-సీ6 ద్వారా ప్రయోగించారు.
2005 - ఇన్శాట్-4ఏ ప్రయోగం.
2007 - కార్టోశాట్-2, ఇన్శాట్-4సీఆర్ను ప్రయోగించారు.
2008 - పీఎస్ఎల్వీ-సీ10 ద్వారా ఇజ్రాయెల్ శాటిలైట్ టెక్సార్ ప్రయోగం.
పీఎస్ఎల్వీ-సీ9 ద్వారా ఒకేసారి 10 ఉపగ్రహాలను కక్ష్యలోకి ప్రవేశపెట్టారు.
ఇందులో రెండు భారత్వి, ఎనిమిది విదేశాలకు చెందినవి.
2008 - పీఎస్ఎల్వీ -సీ11 ద్వారా చంద్రయాన్-1ను ప్రయోగించారు.
2009 - పీఎస్ఎల్వీ- సీ12 ద్వారా రాడార్ ఇమేజింగ్ శాటిలైట్ (రీశాట్-2), అన్నా యూనివర్సిటీకి చెందిన అనుశాట్ను ప్రయోగించారు.
2010-పీఎస్ఎల్వీ -సీ15 వాహక నౌక ద్వారా కార్టోశాట్-2బి, స్టడ్శాట్లతోపాటు మూడు విదేశీ ఉపగ్రహాలను ప్రయోగించారు.
2011-పీఎస్ఎల్వీ-సీ16 ద్వారా రిసోర్సశాట్-2, యూత్శాట్, ఎక్స్శాట్
ప్రయోగం. ఇవికాకుండా జీశాట్-12, మేఘ ట్రాపిక్స్ ఉపగ్రహ ప్రయోగాలు.
2012-ఫ్రెంచ్ శాటిలైట్ స్పాట్-6, జపాన్ శాటిలైట్ ప్రోయిటెరస్ ప్రయోగం.
వీటిని పీఎస్ఎల్వీ-సీ21 రాకెట్ ద్వారా శ్రీహరికోట నుంచి ప్రయోగించారు.
ఇది ఇస్రో 100వ అంతరిక్ష ప్రయోగం.
2013-పీఎస్ఎల్వీ-సీ20 రాకెట్ ద్వారా సరళ్ అనే భారత్-ఫ్రెంచ్
శాటిలైట్ను ప్రయోగించారు. ఇది సముద్రాలను అధ్యయనం చేస్తుంది. ఈ ఏడాది
ఫిబ్రవరి 25న సరళ్తోపాటు ఆరు విదేశీ శాటిలైట్లను కూడా ప్రయోగించారు. అవి..
ఆస్ట్రియాకు చెందిన యూనిబ్రైట్, బ్రైట్; డెన్మార్కకు చెందిన అవ్శాట్-3,
యూకేకు చెందిన స్ట్రాండ్, కెనడాకు చెందిన నియోశాట్, సాఫైర్.
2013-పీఎస్ఎల్వీ-సీ22 ద్వారా ఐఆర్ఎన్ఎస్ఎస్-1ఏ అనే నావిగేషన్ శాటిలైట్ను ఈ ఏడాది జూలై1న ప్రయోగించారు.
2013-ఫ్రెంచ్ గయానాలోని కౌరూ నుంచి ఈ ఏడాది జూలై 26న భారత వాతావరణ ఉపగ్రహం ఇన్శాట్-3డీని విజయవంతంగా ప్రయోగించారు.
2013 - ఈ ఏడాది నవంబర్లో మార్స ఆర్బిటర్ మిషన్ను ప్రయోగిస్తారు. ఇది అంగారక గ్రహంపై పరిశోధనలు నిర్వహిస్తుంది.
చంద్రయాన్: శ్రీహరికోటలోని సతీష్ధావన్ స్పేస్ సెంటర్ నుంచి 2008,
అక్టోబర్ 22న పీఎస్ఎల్వీ-సీ11 ద్వారా చంద్రయాన్-1ను ప్రయోగించారు. ఇది
312 రోజులు పనిచేసి 2009, ఆగస్టు 29న ఆగిపోయింది. చంద్రయాన్ చంద్రుడిపై
నీటి ఆనవాళ్లను గుర్తించింది. త్వరలో చంద్రయాన్-2ను కూడా ప్రయోగిస్తారు.
పరిశోధనా సంస్థలు - వాటి విధులు
1.ఇస్రో - బెంగళూరు
2.ఫిజికల్ రీసెర్చ లేబొరేటరీ - అహ్మదాబాద్: ఖగోళ భౌతిక శాస్త్రం,
సౌరకుటుంబ భౌతిక శాస్త్రం, ప్లాస్మా భౌతిక శాస్త్రం, పురావస్తు శాస్త్రాల
అధ్యయనం.
3.సతీష్ ధావన్ అంతరిక్ష కేంద్రం - శ్రీహరికోట, నెల్లూరు జిల్లా: రాకెట్లు, ఉపగ్రహాలను ప్రయోగించే కేంద్రం.
4.విక్రమ్ సారాభాయ్ స్పేస్ సెంటర్ - తిరువనంతపురం: ఉపగ్రహ వాహక నౌకల తయారీ కేంద్రం.
5.తుంబా ఈక్వెటోరియల్ రాకెట్ లాంచింగ్ స్టేషన్ - తిరువనంతపురం: రాకెట్లను ప్రయోగించే ప్రదేశం.
6.నేషనల్ రిమోట్ సెన్సింగ్ సెంటర్ - హైదరాబాద్: దీనిని గతంలో నేషనల్ రిమోట్ సెన్సింగ్ ఏజెన్సీ అని పిలిచేవారు.
7.మాస్టర్ కంట్రోల్ కేంద్రం - భోపాల్ (మధ్యప్రదేశ్), హసన్ (కర్ణాటక).
8.ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ స్పేస్ సైన్స అండ్ టెక్నాలజీ - తిరువనంతపురం: ఏరోస్పేస్ ఇంజనీరింగ్లో కోర్సులను నిర్వహిస్తోంది.
9.ఆంట్రిక్స్ కార్పొరేషన్-బెంగళూరు: ఇది ఇస్రో వాణిజ్య విభాగం. దీన్ని
ఉపగ్రహాల సాంకేతిక పరిజ్ఞానం, సేవలను మార్కెట్ చేయడానికి ఏర్పాటు చేశారు.
ఏపీపీఎస్సీ పరీక్షలలో అడిగిన కొన్ని ప్రశ్నలు
1.ఏ సంవత్సరంలో ఇండియా తన మొదటి
ఉపగ్రహం ఆర్యభట్టను ప్రయోగించింది?
2.కృత్రిమ ఉపగ్రహాన్ని ప్రయోగించిన మొదటి దేశం?
3.మానవ వ్యోమగామిని చంద్రుడిపైకి పంపిన మొదటి దేశం?
4.విక్రమ్ సారాభాయ్ అంతరిక్ష కేంద్రం, భారత రాకెట్ లాంచింగ్ కేంద్రం ఉన్న రాష్ర్టం?
5.సతీష్ ధావన్ అంతరిక్ష కేంద్రం ఎక్కడ ఉంది?
6.చంద్రుడిపై మానవుడు ఎప్పుడు కాలుమోపాడు?
7.ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ స్పేస్ సైన్స అండ్ టెక్నాలజీ ఏ రాష్ర్టంలో ఉంది?
8.ఇస్రో ప్రస్తుత చైర్మన్?
సమాధానాలు:
1. 1975; 2. యూఎస్ఎస్ఆర్; 3. యూఎస్ఏ; 4. కేరళ; 5. శ్రీహరికోట; 6. 1969; 7. కేరళ; 8. కె.రాధాకృష్ణన్
ఇస్రో
ప్రతిష్టాత్మకంగా చేపట్టిన ‘మంగళ్యాన్’ ప్రయోగానికి ఆదివారం ఉదయం 6.08
గంటలకు ప్రారంభమైన కౌంట్డౌన్ 56.30 గంటలు నిర్విఘ్నంగా కొనసాగింది.
ఉపగ్రహాల ప్రయోగానికి భారత్ తిరుగులేని ఆయుధమైన పోలార్ శాటిలైట్ లాంచ్
వెహికల్ - సీ25 (పీఎస్ఎల్వీ-సీ25)లో మార్స్ ఆర్బిటర్ మిషన్ను ఉంచి..
మంగళవారం మధ్యాహ్నం 2.38.26 గంటలకు ఆకాశంలోకి ప్రయోగించింది. 44.5 మీటర్ల
పొడవైన పీఎస్ఎల్వీ ఉపగ్రహ వాహకనౌక 1,337 కిలోల బరువున్న మార్స్
ఆర్బిటర్ను మోసుకుంటూ నింగిలోకి దూసుకెళ్లింది. ఆర్బిటర్ను భూమికి దూరంగా
భూ వృత్తాకార కక్ష్యలో ప్రవేశపెట్టాల్సి వుండటంతో.. రాకెట్లో అత్యంత
శక్తివంతమైన ఎక్సెల్ స్ట్రాపాన్ బూస్టర్లను వినియోగించారు. ఆరు స్ట్రాపాన్
బూస్టర్లలో 75 టన్నుల ఘన ఇంధనం, దీని తరువాత 139 టన్నుల ఘన ఇంధనంతో 112.75
సెకన్లలో 57.678 కిలోమీటర్ల ఎత్తులో మొదటి దశ, ఆ తర్వాత 42 టన్నుల ద్రవ
ఇంధనంతో 264.74 సెకన్లలో 132.311 కిలోమీటర్ల ఎత్తులో రెండో దశ, 7.5 టన్నుల
ఘన ఇంధనంతో 583.60 సెకెన్లలో 194.869 కిలోమీటర్ల ఎత్తులో మూడో దశ, 2.5 ద్రవ
ఇంధనంతో 2,619.72 సెకన్లకు 342.515 కిలోమీటర్ల ఎత్తులో నాలుగో దశను
దిగ్విజయంగా పూర్తి చేసింది. తొలి మూడు దశలను విజయవంతంగా పూర్తి చేయటంతో
నాలుగో దశ మాత్రం 1,600 సెకెండ్ల పాటు అందరిలోనూ ఉత్కంఠ. ఎందుకంటే ఈ దశలో
దక్షిణ ఫసిఫిక్ మహాసముద్రంలో నలంద, యమున నౌకల మీద ఏర్పాటు చేసిన రాడార్
ట్రాకింగ్ వ్యవస్థలు రాకెట్ గమనాన్ని పర్యవేక్షించాయి. అయితే ఈ 1,600
సెకెండ్ల పాటు నౌకల్లో ఏర్పాటు చేసిన రాడార్ ట్రాకింగ్ సిస్టం అద్భుతంగా
పనిచేయడంతో ఎక్కడా ఎలాంటి తడబాటు జరగకుండా ప్రయోగం దిగ్విజయంగా జరిగింది.
మొత్తం 49.56 నిమిషాల్లో మార్స్ ఆర్బిటర్ను భూ కక్ష్యలోకి
ప్రవేశపెట్టింది. అక్కడి నుంచి ఉపగ్రహంలో వుండే ఇంధనం సాయంతో నాలుగు సార్లు
భూ కక్ష్యలో ఉపగ్రహం పరిభ్రమించిన అనంతరం అంగారకుడివైపుకు మళ్లించే
ప్రక్రియను చేపడతారు. ఆ తరువాత 310 రోజుల ప్రయాణం అనంతరం.. అంటే 2014
సెప్టెంబర్ 24 నాటికి అంగారకుడి కక్ష్యలో తిరుగుతూ ఆ గ్రహంపై పరిశోధనలను
ప్రారంభిస్తుంది. ఇస్రో శాస్త్రవేత్తలు ముందుగా అనుకున్నది అనుకున్నట్టుగా
ప్రయోగం జరగడం, మొట్టమొదటి గ్రహాంతర ప్రయోగం విజయవంతం కావడంతో వారి
ఆనందానికి అవధుల్లేకుండా పోయాయి.